Γλέντι ανατολής - Πόλη - Σμύρνη - κλπ
Μια μελωδική βόλτα από την Κωνσταντινούπολη και τη Μικρά Ασία ως τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά
Σηκώστε να χορέψουμε
-Σηκώστε να χορέψουμε
να φύγουνε τα ντέρτια
χρυσή μου Εριέττα.
-Έβγα στο παραθύρι
να ιδείς στον ουρανό
πως παίζει το φεγγάρι
με τον αυγερινό.
-Εσύ που σέρνεις το χορό
σου πρέπει τραγουδάκι
χρυσό παλληκαράκι
-Εβγά στο παραθύρι,
να δεις τι γίνεται,
το αίμα της καρδίας μου
για σένα χύνεται.
Καροτσέρη τράβα
Έχε γειά Παναγιά
Στο Γαλατά ψιλή βροχή και στα Tαταύλα μπόρα
βασίλισσα των κοριτσιών είναι η μαυροφόρα.
Έχε γεια Παναγιά, τα μιλήσαμε
όνειρο ήτανε, τα λησμονήσαμε.
Στο Γαλατά θα πιώ κρασί στο Πέρα θα μεθύσω
και μες απ’ το Γεντί Kουλέ κοπέλα θ’ αγαπήσω.
Γεντί Kουλέ και Θαραπιά, Tαταύλα και Nιχώρι
αυτά τα τέσσερα χωριά ’μορφαίνουνε την Πόλη
Αλατσατιανή
Στ’ Aλάτσατα στην Παναγιά,
στ’ Aλάτσατα στην Παναγιά,
στ’ αγιόδημ’ από πίσω, Aλατσατιανή,
στ’ αγιόδημ’ από πίσω, Πανωχωριανή.
Έχω φυτέψει λεμονιά,
έχω φυτέψει λεμονιά,
και πάω να την ποτίσω, Aλατσατιανή,
σεργίανα στο μπαξέ σου Πανωχωριανή.
Άιντε, άιντε γκιντελίμ, Aλατσατιανή,
θα σε κλέψω δε σ’ αφήνω, Πανωχωριανή.
Kακόβολέ μου Nτουσεμέ,
Kακόβολέ μου Nτουσεμέ,
με τις ανηφοριές σου, Aλατσατιανή,
με τις ανηφοριές σου, Πανωχωριανή.
Κάνε και ’με’ γειτόνισσα,
κάνε και ’με’ γειτόνισσα,
με τις γειτόνισσές σου, Aλατσατιανή,
με τη γειτόνισσές σου, Πανωχωριανή.
Άιντε, άιντε γκιντελίμ, Aλατσατιανή,
θα σε κλέψω δε σ’ αφήνω, Πανωχωριανή.
Στ’ Aλάτσατα είν’ ένα βουνό,
στ’ Aλάτσατα είν’ ένα βουνό,
Kαρανταή το λένε, Aλατσατιανή,
Kαρανταή το λένε, Πανωχωριανή,
Που παν’ οι Aλατσατιανές,
που παν’ οι Aλατσατιανές
και τον καημό τους λένε, Aλατσατιανή,
και τον καημό τους λένε, Πανωχωριανή.
Άιντε, άιντε γκιντελίμ, Aλατσατιανή,
θα σε κλέψω δε σ’ αφήνω, Πανωχωριανή.
Κόκκινα μισοφούστανα,
κόκκινα μισοφούστανα,
και κοραλλιά πολκάκια Αλατσατιανή,
και κοραλλιά πολκάκια Πανωχωριανή.
Έρημα υπομείνατε,
έρημα υπομείνατε,
μέσ’ τα στενά σοκάκια Αλατσατιανή,
μέσ’ τα στενά σοκάκια Πανωχωριανή.
Άϊντε άϊντε γκιντελίμ Αλατσατιανή
θα σε κλέψω δε σ’ αφήνω Πανωχωριανή.
Τι να την κάνω τη ζωή,
τι να την κάνω τη ζωή,
αν είναι κι άλλη τόση Αλατσατιανή,
αν είναι κι άλλη τόση κατωχωριανή.
Σαν σε δω στο σταυροδρόμι πανωχωριανή,
τρέμω σαν το χελιδόνι κατωχωριανή.
Αφού υπάρχει θάνατος,
αφού υπάρχει θάνατος,
και το κορμί θα λιώσει Αλατσατιανή,
και το κορμί θα λιώσει κατωχωριανή.
Έλα έλα πέρδικά μου πανωχωριανή
στα χαλάκια τα δικά μου κατωχωριανή
Χόρεψε χαϊδεμένη μου,
χόρεψε χαϊδεμένη μου,
και θα σου τραγουδήσω Αλατσατιανή,
και θα σου τραγουδήσω κατωχωριανή.
Έλα έλα να σου λέω πανωχωριανή,
μη με τυραννείς και κλαίω κατωχωριανή.
Μενεξέδες και ζουμπούλια
Το τραγούδι «Μενεξέδες και Ζουμπούλια» θεωρείται παραδοσιακό επτανησιακό τραγούδι που τραγουδιέται ακόμη και σήμερα κυρίως στις χορωδίες των νησιών.
Ταυτόχρονα όμως ιστορία του χάνεται και στα βάθη της Μικράς Ασίας, με μικρές παραλλαγές στη μελωδία, την εναρμόνιση και τους στίχους.
Η διπλή αυτή πορεία του τραγουδιού δείχνει το πώς ταξίδευαν και ταξιδεύουν, στίχοι και μελωδίες απ’ άκρη σ’ άκρη του Ελληνισμού (και όχι μόνο…).
Τι κι αν το βαλσάκι παραπέμπει στη Δύση και ο τρίσημος ρυθμός του θυμίζει Επτάνησα. Στα 3/4 είναι επίσης γραμμένα πολλά υπέροχα μικρασιάτικα τραγούδια που πέρασαν και στην υπόλοιπη, νησιωτική κυρίως Ελλάδα.
Τι κι αν η μικρασιάτικη εκδοχή του επαναλαμβάνει τη φράση έιβ Αλλάχ που παρά τη θρησκευτική χροιά της (σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «Μα το Θεό») ουσιαστικά αντικαθιστά το δικό μας… «όπα». Στην πιο δυτικότροπη το έιβ Αλλάχ γίνεται έι-βαλά ή ακόμα και ει-βαλά ή εξαφανίζεται, όπως στην εκτέλεση που ακολουθεί.
Η μουσική αυτή είναι γνωστό ότι δεν γνώριζε σύνορα. Περνούσε από στόμα σε στόμα, από χωριό σε χωριό, από ήπειρο σε ήπειρο. Μόνος φραγμός της ήταν η γλώσσα. Κι αυτός όμως, πολλές φορές έσπαγε και το τραγούδι αποκτούσε νέους στίχους για να συνεχίσει το ταξίδι του και σε άλλους λαούς και άλλους πολιτισμούς.
Έτσι και το Μενεξέδες και Ζουμπούλια, ξεκίνησε ίσως από την Μικρά Ασία, πέρασε από τη Λάρισα όπου η Χορωδία Κερκυραίων και Φίλων της Κέρκυρας το μετέφερε στην Κεφαλονιά για να το τραγουδήσει στη Συνάντηση Χορωδιών. Σ’ ένα πάρκο (Νάπιερ) που έφτιαξε ένας Άγγλος για να παίζουν τα παιδιά του. (https://www.kefalonitikanea.gr/2016/06/blog-post_83-30.html)
Μενεξέδες και ζουμπούλια
και θαλασσινά πουλιά
αν τη δείτε την καλή μου
χαιρετίσματα πολλά...
Η κιθάρα μου να σπάσει
και τα τέλια να κοπούν
και τα χέρια που την παίζουν
μες στη μαύρη γη να μπουν.
Πες μου γιατί σαν ξένο με κοιτάς,
δεν είμ’ εγώ εκείνος π’ αγαπούσες;
με λάτρευες με λάτρευες πιστά
και με αγνοφιλούσες.
Τι ωραία πουν’ τα βράδια
μια βαρκούλα με πανί
ένας νέος ν’ ακομπανιάρει
και μια νέα νατραγουδεί...
Πες μου τη δασκάλισσά σου
που σε μάθαινε χορό
και σταυρώνεις τα ποδάρια
σαν την πάπια στο νερό
Πες μου γιατί σαν ξένο με κοιτάς,
δεν είμ’ εγώ εκείνος που αγαπούσες;
με λάτρευες με λάτρευες πιστά
και με αγνοφιλούσες.
Αν εσύ δε μου το δώσεις
το φιλί που σου ζητώ
απο κει κι ας με περάσουν
απ’ την πόρτα σου νεκρό.
Μενεξέδες και ζουμπούλια
και θαλασσινά πουλιά
αν τη δείτε την καλή μου
χαιρετίσματα πολλά...
Αντικρυστός, μερακλίδικος, εύθυμος χορός από την περιοχή του Ικόνιου στην Καππαδοκία. Κόνιαλι στα τούρκικα είναι ο Κόνιαλης, ο καταγόμενος δηλαδή από τη Βυζαντινή πόλη Ικόνιο (Κόνια). Οι ( οι οποίοι λεγόταν Τουρκόφωνοι ΚαπαδόκεςΚαραμανλήδες), οι οποίοι και το χόρευαν και το τραγουδούσαν όσο και οι Τούρκοι - το έφεραν στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Η μελωδία του είναι τόσο όμορφη, ώστε στο διάβα των αιώνων, πολλές περιοχές του Ελληνισμού ενσωμάτωσαν στην τοπική μουσικοχορευτική τους παράδοση το συγκεκριμένο τραγούδι. Έτσι στην Κύπρο και τα Δωδεκάνησα συναντιέται ως το τραγούδι "Η Βράκα" (σκωπτικό στην Κύπρο, της αγάπης στα Δωδεκάνησα), ως σατυρικός, μιμητικός χορός στην Θράκη με τίτλο "Λαΐσιος", ως οργανικός καρσιλαμάς στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης αλλά και στον Πόντο και την υπόλοιπη Μικρά Ασία, ως ρεμπέτικο τραγούδι, με ελληνικούς στίχους από τη Ρόζα Εσκενάζυ (στιχουργός ο Γ. Δραγάτσης).
Στην Καππαδοκία, ο καρσιλαμάς γενικά ονομάζόταν "παίγνη", παίξιμο δηλαδή. Και αυτό διότι κατά τη διάρκεια του χορού, άντρες και γυναίκες χρησιμοποιούσαν (χτυπούσαν) ξύλινα κουτάλια προκειμένου να κρατούν το ρυθμό (κάτι που ακούγεται και στο παρόν βίντεο). Έτσι ο χορός αυτός ήταν "παίγνη μο τα χουλιέρα", παίξιμο με τα κουτάλια (όπως και στα νέα ελληνικά "χουλιάρια"), σε αντιπαραβολή με τους άλλους χορούς που χορευόταν στον κύκλο.
Hani ya da benim elli dirhem pastrmam pastırmam
Konyalı’dan başkasına bastırmam yar yar
Konyalım yürü, yürü yavrum yürü, aslan yarim yürü
Aldattılar seni, vermediler beni
Kayseri’den, Karaman’dan Konya’dan Konya’dan
Güzel seven mahrum kalmaz dünyadan yar yar
Konyalım yürü, yürü yavrum yürü, aslan yarim yürü
Aldattılar seni, vermediler beni
Hani ya da benim elli dirhem irakım irakım
İçer içer geçmez benim merakım vay vay
Konyalım yürü, yürü yavrum yürü, aslan yarim yürü
Aldattılar seni, vermediler beni
Yüksek minareden attım kendimi kendimi
Çok aradım bulamadım dengimi yar yar
Konyalım yürü, yürü yavrum yürü, aslan yarim yürü
Aldattılar seni, vermediler beni
Σε νεοελληνική απόδοση
Χάνι για-τα μπένιμ, ελι ντιρέμ, παστιρμά παστιρμά
Κονιαλί-ταμ μπασκασίνα, παστιρμά γιάρ-γιάρ
Κόνιαλιμ γιόρι, γιόρι γιαβρούμ γιόρι, ασλάν γιάριμ γιόρι
αλντατίλαρ σένι, βερμεντίλερ μπένι
Καϊσερί-ντεν Καραμάν-νταν, Κόνια-νταν, Κόνια-νταν
γκιουζέλ σέβεν μακρούν γκάλμαζ, ντούνια-νταν γιάρ-γιάρ
Κόνιαλιμ γιόρι, γιόρι γιαβρούμ γιόρι, ασλάν γιάριμ γιόρι
αλντατίλαρ σένι, βερμεντίλερ μπένι
Χάνι για-τα μπένιμ, ελι ντίρεμ, ιρακι-μ, ιρακι-μ
ίτσερ, ίτσερ κεσμές μπένιμ, μερακτούμ βάι-βάι
Κόνιαλιμ γιόρι, γιόρι γιαβρούμ γιόρι, ασλάν γιάριμ γιόρι
αλντατίλαρ σένι, βερμεντίλερ μπένι
Γιούκσεκ μιναρέ-ντεν άτιμ, κέντιμι, κέντιμι
τσοκ αράντιμ μπουλαμάντιν ντέγκιμι
Κόνιαλιμ γιόρι, γιόρι γιαβρούμ γιόρι, ασλάν γιάριμ γιόρι
αλντατίλαρ σένι, βερμεντίλερ μπένι
Μετάφραση
Αχ, Κόνιαλή μου σαν σε ιδώ στην αγορά
και με σκέρτσο να μου κόβεις παστουρμά και σουτζουκάκι,
αμάν κόνιαλή μου,
με το μαχαίρι που κρατάς μου πήρες τη ζωή μου
χωρίς εσένα δεν μπορώ να ζήσω Κόνιαλή μου
Αχ, Κόνιαλή μου θέλω να γλεντήσουμε
στις ταβέρνες με ουζάκι παστουρμά και σουτζουκάκι να μεθύσουμε
ταίρι μου για να σε κάνω να μιλήσουμε
αμάν άμαν Κόνιαλή μου μαζί θα ζήσουμε
Αχ, Κόνιαλή μου σαν σε ιδώ στην αγορά
και με σκέρτσο να μου κόβεις παστουρμά και σουτζουκάκι,
αμάν κόνιαλή μου,
με το μαχαίρι που κρατάς μου πήρες τη ζωή μου
χωρίς εσένα δεν μπορώ να ζήσω Κόνιαλή μου
Τσακιτζής
Ο Τσακιτζής ήταν μυθικός λαϊκός ήρωας Τούρκων και Ελλήνων της Μ. Ασίας, της Αν. Ρωμυλίας και της Πόλης. Ο Τσακιτζής ήταν ένας ληστής-αντάρτης (Ρομπέν των δασών) υπερασπιστής των φτωχών, που στα δημοτικά άσματα της εποχής (19ος-20ος αιώνας) έκλεβε τους πλούσιους για να βοηθήσει τους φτωχούς και να παντρέψει άπορες κοπέλες.
Μες της Σμύρνης τα βουνά
και τα κρύα τα νερά
μες της Σμύρνης τα βουνά
σαν λιοντάρι τριγυρνά.
-Με λεν εμένα Τσακιτζή
-Γειά σου, παληκάρι μου,
λεοντάρι στην καρδιά
Καθεμιά του ντουφεκιά
είναι και παρηγοριά.
Καθεμιά του ντουφεκιά
είναι και παληκαριά.
-Με λεν εμένα Τσακιτζή
-Γειά σου παληκάρι μου,
λεοντάρι στην καρδιά
Τη θρησκεία δεν κοιτά
Τούρκα αν είσαι για Ρωμιά
-Με λεν εμένα Τσακιτζή
Τάμα τό’χει στο θεό
να παντρεύει ορφανά.
Τσακιτζή, παληκαρά,
πέρασε κι απ’ τα Βουρλά,
πέρασε κι από τη Σμύρνη,
γιαρ φινταν μποϊλού,
να παντρέψεις ορφανά.
Τσακιτζή, κατέβα πια
απ’ της Ασίας τα βουνά,
πήγαινε και στ’ Οδεμήσι,
γιαρ φιντάν μποϊλού,
να παντρέψεις ορφανά
Δεν είν’ αυγή να σηκωθώ
και να μη συλλογιστώ,
Τσακιτζή μου, να μην κλάψω
γιαρ φιντάν μποϊλού
τον άδικό σου το χαμό.
İzmirin Kavakları
Από ξένο τόπο
Παραδοσιακό συρτό Μικράς Ασίας
Aπό ξένο τόπο κι απ’ αλαργινό,
από ξένο τόπο κι απ’ αλαργινό,
ήρθ’ ένα κορίτσι, φως μου, δώδεκα χρονώ,
ήρθ’ ένα κορίτσι, φως μου, δώδεκα χρονώ.
Ούτε στην πόρτα βγαίνει, ούτε στο στενό,αμάν αμάν,ούτε στην πόρτα βγαίνει,ούτε στο στενό,ούτε στο παραθύρι φως μου, δυο λόγια να της πω,ούτε στο παραθύρι φως μου, δυο λόγια να της πω.Είχε μαύρα μάτια και σγουρά μαλλιά,είχε μαύρα μάτια και σγουρά μαλλιά,και στο μάγουλό του, φως μου, είχε μιαν ελιά,και στο μάγουλό του, φως μου, είχε μιαν ελιά.Έβγα κόρη του γιαλού, άστρο λαμπερό,εβγα κόρη του γιαλού, άστρο λαμπερό,χάρισε μου την ελιά σου που ’χεις στο λαιμό,χάρισε μου την ελιά σου που ’χεις στο λαιμό.Δε μου τη δανείζεις, δε μου την πουλάς,δε μου τη δανείζεις, δε μου την πουλάς,την ελίτσα που ’χεις, φως μου, και με τυραννάς,την ελίτσα που ’χεις, φως μου, και με τυραννάς.Δεν σου τη χαρίζω φως μου, δεν σου τη πουλώ,δεν σου τη χαρίζω φως μου, δεν σου τη πουλώ,μόνο θέλω την ελίτσα να σε τυραννώ,μόνο θέλω την ελίτσα να σε τυραννώ.ΓιωργίτσαΚαρσιλαμάς Μικράς Ασίας |
|